Voor organisaties in de publieke sector is het van groot belang dat de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) correct toegepast wordt. Hoewel deze wet in 2016 is ingevoerd, is de handhaving ervan meerdere keren uitgesteld en opgeschort tot ten minste 2025. In dit artikel maakt Vinario inzichtelijk wat de wet inhoudt, wat de recente ontwikkelingen zijn en waarom dit voor uw organisatie belangrijk is.
Wat is de Wet DBA?
De Wet DBA is ontworpen om schijnzelfstandigheid tegen te gaan en de arbeidsrelatie tussen opdrachtgevers en zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) te verduidelijken. Ter verduidelijking van deze arbeidsrelatie, biedt de Belastingdienst modelovereenkomsten.
De wet bepaalt dat er geen sprake is van loondienst als aan de volgende twee voorwaarden wordt voldaan:
- Tenminste één van de volgende situaties is van toepassing:
- De opdrachtnemer bepaalt zelf hoe het werk wordt uitgevoerd. Er is geen gezagsverhouding tussen de opdrachtgever en -nemer.
- De opdrachtnemer kan het werk ook door iemand anders uit laten voeren.
- De opdrachtnemer ontvangt geen loon. Er is geen sprake van bijvoorbeeld vakantiegeld of doorbetaling bij ziekte.
- Er is geen fictieve dienstbetrekking. Hier is wel sprake van als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:
- Er is een verplichting tot het leveren van (persoonlijke) arbeid.
- Er is sprake van een beloning.
- Er is sprake van werkgeversgezag.
Om te bepalen of er sprake is van werkgeversgezag dienen de volgende vragen te worden beantwoord:
- Kunt u bepalen hoe, wanneer, waar en met wie uw opdrachtnemer aan de opdracht werkt?
- Kunt u bepalen hoeveel uur of hoeveel dagen per week uw opdrachtnemer aan uw opdracht werkt?
- Als uw opdrachtnemer met anderen moet samenwerken, kunt u zich dan bemoeien met die samenwerking?
- Als uw opdrachtnemer hetzelfde werk doet als uw werknemers: kunt u uw opdrachtnemer dezelfde aanwijzingen en instructies geven als uw werknemers?
Is het antwoord 1 of meer keer ‘Ja’, dan is dat een sterke aanwijzing voor een gezagsverhouding. Belangrijk om hierbij op te merken, is dat de modelovereenkomst niet leidend is. De beantwoording van de bovenstaande vragen, aan de hand van de werkelijke situatie, bepaalt of er sprake is van een gezagsverhouding.
Recente ontwikkelingen
Vanaf 2023 is de Belastingdienst bezig met het versterken van de handhaving van de Wet DBA. Dit hebben zij beschreven in het Handhavingsplan Arbeidsrelaties 2023 . De Belastingdienst schrijft in dit plan onder andere dat de prioriteiten liggen op risicogerichte handhaving, waarbij de sectoren waar het risico op schijnzelfstandigheid het grootst is, onder de loep liggen. Ook wordt er prioriteit gegeven aan ‘kwaadwillenden’. Dit zijn partijen die bewust de wet overtreden of schijnzelfstandigheid in stand houden. Verder heeft de Belastingdienst veel aandacht voor ondersteuning en voorlichting.
Vanaf 01-01-2025 gaat de Belastingdienst handhaven op schijnzelfstandigheid. Dit betekent dat het handhavingsmoratorium volledig wordt opgeheven. Op 25 september 2024 heeft Staatssecretaris Idsinga (NSC), verantwoordelijk voor de Belastingdienst, aangegeven open te staan voor de motie van VVD, NSC, D66 en SGP om de handhavingsstrategie te wijzigen door, in ieder geval in het eerste jaar, risicogericht te werk te gaan. Hierbij wordt de focus gelegd op “gedwongen zelfstandigen, onderbetaling, evidente schijnzelfstandigen en arbeidsmigratie-constructies.”. Het kabinet wil hiermee bijdragen aan een zachte landing.
Wat betekent de Wet DBA voor mijn organisatie?
Als er sprake blijkt van loondienst, dan is er feitelijk een andere arbeidsrelatie. De opdrachtgever is dan verplicht op loonheffingen in te houden en te betalen, loon door te betalen bij ziekte of verlof en zich te houden aan ontslagregels. Dit kan, met terugwerkende kracht, een enorme impact hebben op de financiën van de organisatie. Ook kan het niet voldoen aan de wet duiden op een lage professionaliteit met reputatieschade als gevolg. Zorg dus dat uw organisatie goed voorbereid is.
Tref voorbereidingen door na te denken over de invulling van de werkzaamheden binnen uw organisatie die tot op heden door zzp’ers worden uitgevoerd. De twee voornaamste oplossingen voor het opvangen van deze werkzaamheden zijn:
- Meer inzetten op het rekruteren van vaste medewerkers. Dit dient op tijd te gebeuren, omdat dit een proces is waar veel tijd overheen kan gaan.
- Ga in gesprek met financieel dienstverleners. Hierdoor kan uw organisatie blijven profiteren van flexibele arbeidskrachten en voldoen aan de Wet DBA.
[1] Handhavingsplan Arbeidsrelaties 2023: https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/themaoverstijgend/brochures_en_publicaties/handhavingsplan-arbeidsrelaties